Visietekst Dekoloniseer Internationale solidariteit
Het beleid rond wat voorheen ‘ontwikkeling’ heette, is problematisch. De term en opgebouwde systemen kaderen in een context van onbekwaamheid, hulpeloosheid en slachtofferschap in voornamelijk niet-westerse en zuidelijke landen. De essentie van ‘ontwikkelingssamenwerking’ is dat het dient voor de ontwikkeling van het westen. Het roept ook de idee op van ‘the white man’s burden’ of de last die witte mensen hebben om anderen hetzelfde ‘goede’ te kunnen geven als zij. Paradoxaal gezien verhult dit laatste de problemen die het noorden zelf heeft en er moet actie genomen worden om naar een andere manier van denken te gaan.
Hand in Hand is op zich voorstander van een globale onderlinge solidariteit. We stellen ons wel vragen bij een aantal van de huidige vooronderstellingen en eenzijdige machtsstructuren, die de term ‘ontwikkelingssamenwerking’ verhult. Zijn mensen uit het westen of uit het ‘globale noorden’ bijvoorbeeld effectief ‘de ontwikkelde mensen’? Het kolonialisme en de erfenis ervan versterkt al eeuwen het idee dat de westerse mens autoriteit, superioriteit, macht en legitimiteit bezit. Hierdoor lijkt het “normaal” dat regeringen de les mogen spellen aan partnerlanden die grotendeels in het zuiden van de wereld liggen, wat gevolgen heeft voor het gevoerd beleid. Zo is de opgelegde ‘ontwikkelingspolitiek’ vaak verweven met moderne economische groei die winst zoekt en buitensporig en verkwistend is. Dit leidt tot een cultuur van overproductie, overconsumptie en kunstmatig gecreëerde onevenwichten in de hulpbronnen. Niet enkel ongelijkheid tussen mensen is hiervan het gevolg, maar ook de planeet is in gevaar. De gevolgen zijn voor iedereen.
Omgekeerd worden in het kostenplaatje van de ‘ontwikkelingssamenwerking’ heel wat belangrijke factoren niet in rekening gebracht die – omgezet in geld – mogelijk opwegen tegen de ‘ontwikkelingsfinanciering’ van het globale noorden. We denken bijvoorbeeld aan verborgen (neo)koloniale kosten die gemaakt werden en worden, het gebrek aan verantwoordingsplicht voor het opzetten en financieren van oorlogen, de ‘onrechtmatig verkregen’ rijkdom door extractie, het oneerlijke voordeel door handelsovereenkomsten ten gunste van het noorden, … Als we het zo bekijken, slaat de balans mogelijk wel om ten gunste van het globale zuiden. Dan ontstaat er perspectief op een werkelijk solidaire vorm van globale samenwerking tussen partners in plaats van een vorm van ontwikkelingssamenwerking waarbij slechts één partij de macht, de controle, de financiën, de positie en de legitimiteit heeft om besluiten te nemen zonder rekening te houden met de koloniale wortels van het noorden, die nog steeds gevolgen hebben voor het zuiden.
Om te komen tot een rechtvaardige en billijke herverdeling van macht, controle, financiën, positie en legitimiteit, is het absoluut noodzakelijk dat het partnerschap ruimte laat voor wederzijds respect, wederkerigheid, wederzijdse dialoog, gezamenlijke opbouw, gedeelde verantwoordelijkheid en co-creatie. Bovendien moet rekening worden gehouden met het vacuüm dat door de koloniale ethiek is ontstaan en in stand is gehouden in het postkoloniale neoliberale tijdperk. Het zuiden lijkt hierdoor constant bezig met een ‘inhaalbeweging’.
Samenwerking is pas wederkerig als ze getoetst wordt aan de realiteit van alle leden van de globale gemeenschap. Dit moet dan zonder (on)opzettelijke raciale uitsluiting en/of stigmatisering. Bovendien moet erkend worden – naast het al vermelde politieke en economische machtsonevenwicht – dat de culturele kennis van het noorden in de samenwerking doorgaans (economisch en sociaal) hoger gewaardeerd wordt. Daardoor is er weinig tot geen bewegingsvrijheid meer mogelijk voor andere inzichten. Dit werkt immers versterkend over generaties. Het alternatief is samen ijken, kennisbronnen blootleggen, duiken in de transmoderniteit (een mix van traditie en moderniteit), waardoor er vanuit verschillende perspectieven naar oplossingen gekeken kan worden. Een concreet voorbeeld is het erkennen en waarderen van inheemse kennis naast de wetenschap zoals we die nu kennen.
Het huidige model van ‘ontwikkeling’ blijven herhalen zal sociale, economische en politieke onrechtvaardigheden en ongelijkheden teweegbrengen, bestendigen of versterken. En dit terwijl elke vorm van zeggenschap in het globale zuiden tot zwijgen wordt gebracht, wordt uitgewist of wordt ontkend. Opdat we een sterker mondiaal perspectief op solidariteit krijgen, zijn zij nu best de luidste stemmen om naar te luisteren en mee te werken.
Alleen zo komen we tot waarachtige solidariteit in een mondiaal perspectief en kunnen we samen de machtsstructuren aanpakken die leiden tot ongelijkheid, onrechtvaardigheid en verstoring van het milieu en klimaat.