Visietekst Dekoloniseer Arbeid
Iedereen heeft recht op waardig werk maar uit de cijfers blijkt dat mensen met een migratieachtergrond gediscrimineerd worden. Dat structureel racisme uit zich zowel bij opleiding en aanwerving als op de werkvloer zelf.
In onze Belgische en bij uitbreiding westerse samenleving is een betaalde job vinden voor de meeste mensen van levensbelang om voldoende bestaansmiddelen te hebben. Zonder een inkomen uit arbeid is het moeilijk om de huur te betalen of je kinderen een goede thuis geven. Niet alle vormen van arbeid worden echter op een gelijke manier gewaardeerd, wat zich vertaalt in lagere lonen en onveiliger arbeidsomstandigheden.
De sociale strijd voor toegang tot jobs, een rechtvaardig loon en goede arbeidsomstandigheden blijft een voortdurende zorg van alle werknemers. Sociale en vakbondsrechten zijn zoals alle mensenrechten niet voor altijd gegarandeerd en moeten telkens opnieuw verdedigd worden én herzien worden volgens de sociale noden van een veranderende samenleving.
Helaas zijn er verdeel-en-heerstrategieën die ervoor zorgen dat de onderlinge solidariteit tussen werknemers afbrokkelt. Racisme is zo een strategie. Het huidige structurele racisme gaat terug naar het koloniale verleden, waarbij witte en niet-witte werknemers tegen elkaar opgezet werden in functie van de belangen van de economische en politieke elites.
Het huidige economische nutsdenken (winst staat centraal) en het moderne neokolonialisme houden die ontwikkelingen verder in stand. In de jaren tachtig en negentig van de vorige eeuw verschoven heel veel jobs naar het zuiden en oosten omdat de lonen daar nu eenmaal lager gehouden konden worden.
In een gelijkaardig fenomeen zijn er in landen in Europa en Noord-Amerika zogenaamde 'lageloonsectoren' ontstaan. Het gaat om de slechtst betaalde jobs, die op de koop toe onveiliger of fysiek zwaarder zijn. Er gelden heel slechte arbeidsvoorwaarden en er zijn amper vaste contracten. De vakbonden staan er vaak minder sterk. De sociale rechten staan er onder druk voor alle werknemers maar wie het meest getroffen wordt, zijn zij die onder aan de ladder staan, mensen met een migratieachtergrond, nieuwkomers, mensen zonder papieren, … Niet toevallig werken er net in die lageloonsectoren verhoudingsgewijs meer mensen met een migratieachtergrond, vaak onder de mogelijkheden van hun diploma of ervaring.
Dit is een belangrijke vorm van structureel racisme waarbij bedrijven misbruik maken van mensen die minder macht hebben of minder goed vertegenwoordigd zijn doordat ze een andere herkomst hebben. Het doorbreekt ook de solidariteit tussen alle werknemers.
Op termijn zijn de lageloonsectoren door die verdeel-en-heersstrategie een bedreiging voor de rechten van alle werknemers.
Omgekeerd is het veel moeilijker voor niet-witte mensen om beter betaalde of beter gewaardeerde jobs te verwerven. We verwijzen naar het actiekader voor twee mogelijke acties: juridisch bindende praktijktesten én een proactief tewerkstellingsbeleid.
Na de aanwerving zijn de problemen echter nog niet voorbij. Op een grotendeels witte werkvloer – in een dergelijk concurrentieel en verdelend arbeidssysteem – krijgen racistische vooroordelen vrij spel. De 'vreemde eend in de bijt' wordt niet aanvaard als collega en vindt er zijn of haar draai niet. Een negatieve blik doet iemand ook minder functioneren. Dat geldt voor iedereen, maar dergelijke microagressies kunnen iemands zelfbeeld vernietigen. Pesten in het algemeen is al een ernstig probleem, maar in een maatschappij waarin structureel racisme aanwezig is, hebben racistische opmerkingen een extra grote impact. De verantwoordelijkheid ligt deels bij de effectieve daders maar de leiding van het bedrijf of de organisatie heeft in zo’n geval vaak structurele fouten gemaakt en/of het racisme niet au sérieux genomen.