Zaak Schild en Vrienden: solidariteit met doelwitten vraagt dringende de-normalisering van extreemrechts 

De aanleiding: racistische, negationistische, vulgaire en gevaarlijke berichten

In april 2004 veroordeelde het hof van beroep in Gent drie vzw's van het toenmalige Vlaams Blok voor inbreuken op de antiracismewet. Volgens het hof verleenden de vzw's hun medewerking aan een vereniging (Vlaams Blok) die systematisch aanzet tot discriminatie. Het toenmalige Centrum voor Gelijkheid van Kansen en Racismebestrijding (vandaag bekend als Unia) en de Liga voor de Mensenrechten hadden het proces aangespannen.

Bijna twintig jaar later gaan dezelfde burgerlijke partijen, aangevuld met individuele burgers die doelwit werden van Schild en Vrienden, opnieuw de strijd aan. Oprichter Dries Van Langenhove en zes medeverdachten moeten zich verantwoorden voor negationisme en het aanzetten tot discriminatie, en racistische haat of geweld op hun communicatieplatformen. Een deel van de haatbeelden en -berichten  kwam aan het licht in een reportage van het VRT-magazine Pano in 2018. Deze memes hadden als doel onder het mom van humor de grofste beledigingen en haat de wereld in te sturen: er werd gespot met de Holocaust, geposeerd met wapens, Nazi-ideologie werd verheerlijkt.

In die periode kon Schild en Vrienden nog beschouwd worden als een geradicaliseerde studentenclub die er twee gezichten op nahield: keurig gekapte jongens enerzijds, onvervalste haatzaaiers en racisten achter de schermen. Vandaag is hun politieke gewicht veel groter geworden. Dries Van Langenhove zetelde van 2019 tot en met 2023 als onafhankelijke in de Vlaams Belang-fractie in de Kamer van Volksvertegenwoordigers. Twee andere beklaagden hebben mandaten voor of zijn tewerkgesteld door het Vlaams Belang. 

De uitstap van Van Langenhove uit het Parlement (naar eigen zeggen ‘omdat hij zich meer ‘activist dan politicus voelt’), betekent geenszins een breuk met de partij. Op Youtube kondigde die aan dat ‘Dries onze strijd verder zet buiten het parlement’. Zijn met haat overladen complotten, openlijk racisme en homo- en transhaat en intimiderende acties: niets kan ervoor zorgen dat Vlaams Belang afstand neemt van Van Langenhove. 

Extreemrechtse knokploegen

Het is een ondertussen gekend fascistisch schema: de electorale opkomst van extreemrechts gaat gepaard met gewelddadige groepen die op straat tegenstanders en minderheden intimideren. Voorbeelden daarvan zagen we onlangs in onder andere Brazilië en de VS en ook dichterbij in Polen en Hongarije. In Italië perkt de radicaal-rechtse regering van Giorgia Meloni bestaande LGBTQ+ rechten in. De recente uithalen van Van Langenhove, waarbij hij winkeliers intimideerde, zijn gezelschap Pride-vlaggen vandaliseerde, en bezoekers van een queer-expo confronteerde met pedofilie-beschuldigingen, leverden een klacht op door belangenorganisatie Çavaria.

Uit de Pano-reportage en het gerechtelijk onderzoek werd duidelijk dat Schild en Vrienden zijn aanvallen nauwkeurig orkestreerde. Ondertussen maken haatcampagnes deel uit van het politieke klimaat. Onlangs nog werd columnist Dalilla Hermans zodanig onder vuur genomen dat zij en haar gezin politiebescherming nodig hadden. Ook hier is de agressie terug te leiden naar het netwerk rond Schild en Vrienden. Antiracismeorganisaties onderzochten de effecten van dit soort haatcampagnes: niet alleen zijn de psychologische, sociale en economische gevolgen voor de doelwitten bijzonder groot, ook op maatschappelijk en politiek niveau missen ze hun doel niet: bepaalde groepen worden verjaagd uit het publieke debat, vaak onder het mom van de vrijheid van meningsuiting. In bijna de helft van de gevallen gaat online haat over in offline geweld. 

Houd extreemrechts buiten de deur

Waar het vroeger nog ondenkbaar was dat het Vlaams Belang voorgesteld en behandeld werd als eender welke andere partij, zien we dit nu steeds meer gebeuren. Vooral in de media is de normalisering razendsnel geëvolueerd. Ook in middenveldorganisaties en culturele instellingen is het niet meer vanzelfsprekend om extreemrechts buiten  te houden en in de universiteiten krijgen ze een platform onder het mom van vrije meningsuiting. 

Deze situatie is buitengewoon ernstig. Het proces tegen Schild en Vrienden zal moeten aantonen of onze rechtsstaat de juridische instrumenten in huis heeft om dit soort neofascistische dreigingen in te dijken, of op zijn minst te veroordelen. Maar justitie kan nooit de enige oplossing zijn voor politieke malaises. Onze democratie is ziek, en om niet verder opgegeten te worden door extreemrechts moeten democraten van alle politieke strekkingen hun rug rechten. Dit betekent dat we – journalisten, middenveldorganisaties, politieke partijen, burgers – extreemrechts moeten denormaliseren. 

Ondertekenaars

Middenveldorganisaties:

Kif Kif vzw

Hand in Hand tegen racisme

Ella vzw

Rebelle vzw

Een Andere Joodse Stem

Het Groot Verzet

Çavaria

Wel Jong

8 mei coalitie

Foyer

BOEH! (Baas Over Eigen Hoofd)

Levl

Furia

ACV

ABVV

Masereelfonds

Tractie

Vredesactie

Palestina Solidariteit

Antwerp for Palestine

Hart Boven Hard

11.11.11

Academici:

Eva Brems, professor of Human Rights Law

Rik Pinxten, gewoon hoogleraar Ugent 

Hans De Witte, gewoon hoogleraar Kuleuven 

Jef Verschueren, Emeritus Professor of Linguistics, UA

Yasmine Kaied, Onderwijsassistent vakgroep Orthopedagogiek

Collectief Vrouwenstaking Ugent 

Koenraad Bogaert

Anissa Bougrea, PhD researcher Ugent

Jan Orbie, Professor Ugent 

Sami Zemni, Professor Ugent 

Johan Leman,  em. prof. KU Leuven

 Samira Azabar, Postdoctoraal onderzoeker Radboud Universiteit 

Guy Vanthemsche, emeritus hoogleraar geschiedenis VUB

Pieter Lagrou, professor hedendaagse geschiedenis Université Libre de Bruxelles.

Kunstwereld

Charles Ducal, schrijver

Anne Provoost, schrijver 

Lucas Catherine, schrijver.

Andere

Yassine Boubout

Kris Smet, voormalig VRT-journaliste 

Nadia Nsayi, politicologe en auteur

Johan Depoortere, journalist